بالاخره سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر نیز با تمام حواشی و اتفاقات به نسبت عجیب و غریبش به پایان رسید و نخستین سیمرغ های ساخت ایران تاریخ این فستیوال، صاحبان خود را شناختند.
پیش از آغاز جشنواره، حوادث تلخ و ناگوار بسیاری که تقریبا هیچ روز خوشی را در دی ماه 98 برای ایرانیان رقم نزده بود، مهم ترین رویداد فرهنگی هنری ایران را هدف گرفتند. تعدادی از هنرمندان سینما ( از جمله مسعود کیمیایی، بابک حمیدیان، هایده صفی یاری و ...) از تحریم جشنواره سخن گفتند. آن ها اظهار داشتند که به دلیل بروز وقایع تلخ اخیر در وضعیت روحی و روانی مناسبی جهت شرکت در جشنواره فیلم فجر قرار ندارند. اما متاسفانه این تحریم موجب تشکیل یک دوقطبی در بطن جامعه و فضای فرهنگی ایران گردید. عده ای با این تصمیم مخالفت می کردند و عده ای نیز از این تحریم که البته نافرجام بود، استقبال و با آن موافقت می کردند.
حمله به نامه مودبانه و هوشمندانه سید شهاب حسینی، موفق ترین بازیگر تاریخ سینمای ایران، در اعلام حمایت از برگزاری بزرگترین رویداد سینمایی کشور، که با فحش و ناسزا به خانواده اش همراه بود و هم چنین تاثیرپذیری از گروه های نمایشی که جشنواره تئاتر فجر را تحریم کرده بودند، شرایط را پیچیده تر کرد. اما در نهایت بنا به هوشمندی دبیر و مسئولین برگزارکننده جشنواره در اخذ برخی تصمیمات و البته حمایت منتقدین سینما از برگزاری فستیوال، شرایط به نفع برگزاری جشنواره بازگشت و با رکوردزنی مخاطبان تهران از پیش فروش اینترنتی بلیت های جشنواره سی و هشتم، این روند بهتر شد.
ابراهیم داروغه زاده، دبیر سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، با اعلام اسامی داوران اهل سینما، حذف مراسم فرش قرمز و فتوکال، انتخاب مجدد پردیس سینماگالری ملت بعنوان سینمای رسانه ها، حذف مراسم افتتاحیه و تخصیص بودجه آن به ارسال کمک های نقدی و غیرنقدی به هم وطنان سیل زده سیستان و بلوچستان، در کنار رونمایی از پوستری که با حال و هوای غم بار این روزهای ملت ایران هماهنگ است، شرایط را جهت برگزاری بدون حاشیه و هم سوی با افکار عمومی جامعه فراهم نمود.
در این میان اکثریت منتقدین سینما نیز از مسعودخان فراستی و محمدتقی فهیم گرفته تا هوشنگ گلمکانی و سعید قطبی زاده و ... از برگزاری جشنواره بعنوان مهم ترین دهه در هرسال فعالیت حرفه ای شان حمایت کردند.
بعنوان مثال شاهین شجری کهن، منتقد ماهنامه فیلم، در شماره 566 همین مجله می نویسد: این راهش نیست که پشت سینمای مستقل را خالی کنیم و معدود سینماگران مستقل، از کارگردان تا عوامل فنی در جشنواره تنها بمانند و حساب شان به دست دشمنان سینمای مستقل بیفتد. این را می دانم که برای خانه نشین کردن ما باید خیلی بیشتر از این هزینه کنند. این را می دانم که راهش قهر و تحریم نیست. باید وسط میدان رفت و از سینمای مستقل حمایت کرد. از معدود کورسوهای باقی مانده.
حمید سلیمی، منتقد محبوبم در سینمای ایران، در بخشی از یادداشت حمایتی خود در باب جشنواره اظهار می دارد: جشنواره فیلم فجر متعلق به حکومت نیست، متعلق به عاشقان سینماست. و فکر می کنم به جای انفعال می شد همه ما روز اول جشنواره سیاه پوش به سالنها برویم، می شد در سالن رسانه تجمع سکوت برگزار کرد، و ده ها ایده ی راهبردی و رسانه ای دیگر. هیجان و نمایش برای عموم ما بیشتر از فکر و ایده ارزش دارد. سینما معبد من است.
سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر از 12 بهمن در سینماهای تهران و از 15 بهمن ماه نیز در سینماهای مراکز استانهای ایران با قدرت آغاز به کار کرد. حین برگزاری جشنواره در نشست های خبری پردیس ملت تهران، بعنوان کاخ جشنواره، به جز نشست خبری فیلم خروج که البته حواشی آن بیشتر به شخصیت حاتمی کیا مربوط می شود و نه محتوای فیلمش، و هم چنین عدم برگزاری نشست خبری خون شد که با غیبت مسعود کیمیایی به دلیل تحریم جشنواره و شاید حرف های نادرست و تند شهاب حسینی درباره وی همراه شده بود، باقی فیلم ها با حواشی بسیار اندکی اکران شدند و نشست های خبری شان را نیز با موفقیت برگزار کردند.
در بحث برگزاری جشنواره در مراکز استان ها نیز عدم اکران عامه پسند سهیل بیرقی در مشهد که بنا به درخواست غیراخلاقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بوده، حاشیه آفرید و در بحث سایر فیلم ها اتفاق قابل توجهی رخ نداد و علاقه مندان سینما در سراسر کشور از فیلم های سودای سیمرغ استانی و بخش سیمرغ و پروانه های مختص هر استان به خوبی استقبال کردند.
حقیقتا به عنوان مخاطب علاقه مندی که حدود 70 درصد فیلم های جشنواره را در سینماهای دو شهر مشهد و بجنورد به نظاره نشسته، فهرست نامزد های اعلام شده و هم چنین برندگان نهایی سیمرغ ها که هردو از انتخاب صحیح و بدون فشار بیرونی داوران کاربلد این دوره نشئت می گرفت( با عنایت به بی اعتنایی نسبی به فیلم های اوج و ...)، را می پسندم. داورانی که در میانشان نام کارگردان پرآوازه این سالهای سینمای ایران یعنی فریدون جیرانی نیز به چشم می خورد. جیرانی بدون سیمرغ، در مصاحبه ای که به مناسبت مراسم بزرگداشتش در جشنواره فیلم فجر صورت پذیرفته بود در مورد عمده آثار کارگردانان جوان و فیلم اولی گفت: الان تئوری پشت فیلم های جوان ها کمتر دیده می شود. البته اعتراض هایی می کنند که مثلا آزادی های سیاسی و اجتماعی نداریم، اما این توام با تئوری نیست. نسل ما اگر گرفتار بحران هویت شده، جوانان ما دچار بحران نظریه و نداشتن نگاه و جهان بینی هستند.
از مهم ترین حواشی مراسم اختتامیه جشنواره صرفا به این دو نکته اشاره می کنم:
یک: غیبت عوامل روز صفر که به دلیل اعتراض به برخی رویکردهای مدیران سینمایی و داوری فیلم مجید مجیدی که با تاخیر به جشنواره رسیده بود، از شرکت در مراسم اختتامیه و دریافت پنج سیمرغ نهایی شان امتناع ورزیدند.
و دو: سانسور های متعدد، ضداخلاقی و مضحک صداوسیما در پخش زنده مراسم اختتامیه از شبکه نمایش که به راحتی و در کسری از ثانیه کلیه زحمات عوامل برنامه سینمایی خوب و تازه ضبطی شده هفت همین رسانه را نابود کرد و باری دیگر اسباب تمسخر این رسانه به اصطلاح ملی را فراهم نمود.
در پایان نیز بعنوان یک پیشنهاد از دبیران محترم ادوار پیش روی جشنواره تقاضا دارم: لطفا از مجری های خانم نیز در برگزاری مراسم اختتامیه بهره بگیرید.( آقای شهیدی فر با هشت مرتبه سابقه اجرای اختتامیه باید بازنشسته شوند!).
پی نوشت نخست: به نظر من فیلم های این دوره در مجموع ضعیف تر از فیلم های فجر سی و هفتم بودند، اما از حیث تنوع شرایط خوبی داشتند. قصد دارم برخی از فیلم ها را دوباره ببینم که اگر فرصتی باشد در زمان اکرانشان با یادداشت های مفصلی آن ها را نقد و بررسی خواهم کرد. برخی از فیلم های جشنواره را هم دوست ندارم دوباره ببینم. و البته از تماشای تعداد معدودی از آنها نیز پشیمانم.( و از حضور و پذیرش آنان در بخش سودای سیمرغ متاسف و آزرده خاطر!)
پی نوشت دوم: فیلم های انتخابی و محبوب من در جشنواره سی و هشتم به ترتیب عبارتند از: پوست، روز صفر، درخت گردو، تومان، مغزاستخوان و دوزیست.
پی نوشت سوم(پایانی) : متاسفانه سه فیلم خوب و کنجکاوی برانگیز شنای پروانه، خورشید و عامه پسند را در جشنواره ندیدم.
نویسنده متن: سید مهدی کیوان زاده
